ZAMAN
PERTENGAHAN
KERAJAAN
BANI ABBASIYYAH
(750
– 1258M)
1.0 PENGENALAN
Pembentukan Kerajaan Bani Abbasiyyah
(750-1258M)
Ø
Diasaskan
oleh Abdullah Bin Muhammad Bin Ali Bin Abdullah Bin Al-Abbas pada tahun 750M.
Ø
Berpusat
di Baghdad, Iraq.
Ø
Terdapat
37 orang khalifah sepanjang tempoh pemerintahan yang berlangsung selama 524
tahun.
Ø
Zaman
kegemilangan (sewaktu pemerintahan) :-
o
Khalifah
Abu Jaafar al-Mansur
o
Khalifah
Harun al-Rasyid
o
Khalifah
al-Makmun
Ø
Berakhir
pemerintahan pada tahun 1258M apabila Baghdad ditakluki oleh tentera Mongol
yang diketuai oleh Hulagu Khan.
Gerakan Bani Abbasiyyah
Ø
Kerajaan
Bani Abbasiyyah diasaskan pada tahun 750M setelah Gerakan atau Revolusi
Abbasiyyah berjaya menumbangkan kerajaan Bani Umayyah.
Ø
Gerakan
ini ditaja oleh Ali Bin Abdullah dan bergerak secara sulit.
Ø
Gerakan
ini lebih terbuka bermula pada zaman Khalifah Umar Abdul Aziz.
Ø
Mereka
meneruskan kempen atas nama Ahlul Bait (keluarga Nabi Muhammad saw) untuk
mendapat sokongan.
Ø
Mereka
telah menjadikan Khurasan, Kufah, dan Humaimah sebagai pusat operasi menentang
kerajaan Bani Umayyah.
Ø
Gerakan
ini dikukuhkan oleh Abu Salama al-Khallal di Kufah.
Ø
Abu
Muslim al-Khurasani menjadi ketua di Khurasan.
Cara perlantikkan Khalifah dalam
kerajaan Bani Abbasiyyah
Ø
Cara
perlantikkan khalifah di dalam Kerajaan Bani Abbasiyah adalah sama seperti yang
dilakukan oleh Kerajaan Bani Umaiyah iaitu menentukan sendiri bakal khalifah
sebelum wafatnya
o
Abu
al-Abbas al-Saffah melantik gantinya Abu Jaafar al-Mansor sebagai bakal
khalifah manakala gantinya ialah anak saudaranya Isa bin Musa bin Muhammad bin
Ali.
o
Khalifah
Harun al-Rasyid pula melantik ketiga-tiga orang anaknya menjadi Khalifah atas
nasihat para pembesarnya iaitu al-Amin, al-Makmun dan al-Mu'tasim. Kemudian
berlaku perebutan kuasa yang berakhir dengan kemenangan kepada al-Makmun.
o
Al-Makmun
kemudian melantik pula saudaranya al-Mu'tasim. Al-Mu'tasim melantik anaknya
al-Wathiq. Al-Wathiq meninggal dunia tanpa melantik bakal khalifah.
Pembesar-pembesar negara melantik gantinya al-Mutawakkil.
o
Al-Mutawakkil
kemudiannya mengikut jejak langkah datuknya, Harun al-Rasyid dengan melantik
tiga orang anaknya ganti khalifah iaitu Muhammad Muntasir Billah, Muhammad
al-Mu'taz Billah dan Ibrahim al-Muayyad Billah. Kemudian diakhir
pemerintahannya ia membatalkan perlantikan Muhammad al-Muntasir Billah kerana
dijangka keburukkan akan berlaku sekiranya ia menjawat jawatan khalifah.
Ø
Khalifah
kemudian dikuasai oleh pembesar-pembesar bangsa Turki, mereka melantik dan
melucutkan siapa yang mereka kehendaki. Setelah Bani Buawaeh menguasai
pemerintahan, mereka pula berkuasa dalam perlantikan khalifah. Sehinggalah
kerajaan ini dikalahkan oleh tentera Mongol yang dipimpin oleh Hulagu Khan pada
tahun 1258M.
Khalifah yang terkenal pada zaman
kerajaan Bani Abbasiyyah
1. Khalifah
Abdullah Al Abbas (750 – 754M)
Riwayat
Hidup
Ø
Abu
al-Abbas Abdullah bin Muhammad bin Ali bin Abdullah bin Abbas.
Ø
Gelaran
beliau ialah Abu Abbas As Saffah (Penumpah Darah).
Ø
Beliau
dilahirkan pada tahun 104H di Humaimah.
Ø
Beliau
dilantik sebagai khalifah pertama pada 13 Rabiulawal 132H / 750M.
Ø
Beliau
wafat pada 13 Zulhijjah 136H ketika berusia 33 tahun.
Ø Beliau memerintah selama 4 tahun 9
bulan.
Jasa-jasa
Khalifah Abdullah al-Abbas.
Ø
Mengadakan
rumah-rumah api untuk panduan musafir (lampu-lampu jalan raya untuk panduan
orang-orang yang berjalan pada malam hari).
Ø
Memperbaharui
jalan dan meletakkan batu tanda jarak di antara Mekah dangan Kufah mengikut
kiraan Batu Hasyimi.
Ø
Memperkukuhkan
angkatan tentera untuk mempertahankan ancaman musuh terutama dari Rom.
Ø
Membuka
bandar baru di Iraq yang dinamakan Bandar Hasyimiah.
2. Khalifah
Abu Jaafar al-Mansur (754 - 775M)
Riwayat
Hidup
Ø
Abu
Jaafar Abdullah bin Muhammad bin Ali bin Abdullah bin Abbas.
Ø
Beliau
adalah saudara Abu Abbas.
Ø
Beliau
dilahirkan pada 101H di Humaimah.
Ø
Beliau
berjuang bersama-sama dengan saudaranya Abu Abbas untuk menegakkan daulah Abbasiyah.
Ø
Beliau
adalah orang kanan As Saffah semasa menegakkan Kerajaan Bani Abbasiyah.
Ø
Beliau
dilantik menjadi khalifah pada tahun 136H atas wasiat Abu Abbas ketika berusia
35 tahun.
Ø
Beliau
wafat pada tahun 158H di Bikrul Maimun dalam perjalanan untuk mengerjakan haji
ketika berusia 57 tahun.
Ø
Beliau
memerintah selama 22 tahun dan dianggap sebagai bapa pembangun kerajaan
Abbasiyah yang sebenar kerana ditangan beliaulah kerajaan Abbasiyyah berdiri
dengan kukuh.
Ø
Beliau
berjaya menghapuskan segala anasir yang mengancam kerajaan.
Ø
Beliau
memulakan pembangunan negara secara lebih pesat.
Ø Beliau memulakan gerakan mengkaji ilmu
pengetahuan sehingga Kota Baghdad dianggap sebagai pusat pertemuan ilmu
pengetahuan dunia.
Jasa-jasa Khalifah Abu Jaafar al-Mansur
Ø
Mendirikan
Kota Baghdad di Iraq.
Ø
Membina
Istana yang indah.
Ø
Membina
sebuah pelabuhan yang besar di Sungai Furat untuk persinggahan kapal-kapal.
Ø
Memajukan
perkembangan ilmu pengetahuan, mempergiatkan usaha menterjemah buku-buku
pengetahuan ke dalam Bahasa Arab.
Ø
Mendirikan
sekolah tinggi iaitu "Baitul Hikmah".
3. Khalifah
Harun Ar Rasyid (786 – 809M)
Riwayat
Hidup
Ø
Beliau
adalah anak kepada Khalifah Muhammad Al Mahdi.
Ø
Dilahirkan
pada tahun 145H, di Raiy.
Ø
Pernah
menjadi penglima perang menyerang Rom semasa ayahnya menjadi gebenor di Afrika
Utara.
Ø
Mengerjakan
Haji sebanyak 9 kali semasa hidupnya.
Ø
Dilantik
menjadi Putera Mahkota pada tahun 166H.
Ø
Menjadi
Khalifah pada tahun 170H. Ketika itu beliau berusia 25 tahun.
Ø
Wafat
pada tahun 193 Hijrah di Tus (Tours).
Ø Beliau memerintah selama 23 tahun.
Jasa-jasa
Khalifah Harun Ar Rasyid
Ø
Menjadikan
Baghdad sebagai pusat perdagangan antarabangsa.
Ø
Mendirikan
pusat-pusat pengajian rendah dan menengah serta memberi pelajaran dengan
percuma.
Ø
Menjemput
Para Ulama dan Cendekiawan ke Baghdad untuk mengembangkan ilmu pengetahuan.
Ø
Mengusahakan
penterjemahan buku-buku asing ke dalam bahasa arab.
Ø
Menghapuskan
musuh-musuh negara dari dalam dan luar negeri untuk menstabilkan negara.
Ø
Menjalinkan
hubungan yang baik dengan negara-negara asing.
Ø
Mendirikan
Darul Hikmah (Perpustakaan awam).
Ø
Membina
tempat meneropong bintang untuk ahli ilmu falak
4. Khalifah
al-Makmun Bin Harun al-Rasyid (813 – 833M)
Riwayat
Hidup
Ø
Nama
penuh beliau ialah Abdullah Al Makmun bin Harun Al Rashid.
Ø
Beliau
adalah merupakan adik kepada Khalifah Muhammad al-Amin.
Ø
Beliau
dilahirkan pada tahun 170H iaitu pada hari perlantikan ayahandanya Harun Al
Rashid menjadi Khalifah.
Ø
Ibunya
bernama Marajel iaitu seorang Jariah bangsa Farsi.
Ø
Pernah
menjadi governor di Khurasan semasa Al Amin.
Ø
Dilantik
sebagai Khalifah pada tahun 198H, ketika berusia 28 tahun.
Ø Wafat pada tahun 218H di Tarsus dalam
perjalanannya menghadapi satu peperangan dengan Rom. Ketika itu beliau berumur
48 tahun.
Jasa-jasa
Khalifah al-Makmun Bin Harun al-Rasyid
Ø
Usaha-usaha
menterjemahkan buku-buku asing ke dalam bahasa Arab.
Ø
Mendirikan
dua tempat pusat pengkajian angkasa lepas iaitu di Damsyik dan Baghdad.
Ø
Menjemput
para cerdik pandai ke Baghdad dan mereka diberi pelbagai hadiah.
Ø
Memperbaiki
sistem hospital dan menambah bilangan hospital.
Ø
Mendirikan
sekolah dan diberi kemudahan kepada pelajar-pelajar.
Ø Memperluaskan dan memajukan Darul
Hikmah
2.0 SUMBANGAN KERAJAAN BANI ABBASIYYAH
1.
Pendidikan
Ø
Pemerintah
menggalakkan masyarakat menimba ilmu.
Ø
Setiap
masjid dilengkapi sekolah dan perpustakaan.
Ø
Golongan
penyelidik dan ahli karya dianugerahkan hadiah lumayan.
Ø
Khalifah
Abu Jaafar al-Mansur merupakan pelopor kegiatan intelektual. Beliau
bertanggungjawab mengasaskan kota Baghdad dan mendirikan kolej perubatan.
Ø
Beliau
turut menjemput Jurjis bin Jibril bin Bakhtishu’ pengarah hospital Jundishapur ke
Baghdad dan melantik sebagai pengarah kolej perubatan.
Ø
Baghdad
menjadi pusat intelektual terunggul pada masa pemerintahan Khalifah Harun
al-Rasyid (786-809M) yang juga merupakan pengasas Khizanah al-Hikmah (Khazanah Pengetahuan).
Ø
Kemuncak
kegiatan keilmuan berlaku pada zaman al-Ma’mun Harun al-Rasyid (813-833M).
Beliau mengambil inisiatif membesarkan institusi Khizanah al-Hikmah menjadi
pusat kegiatan intelektual terunggul di dunia yang dikenali sebagai Bayt
al-Hikmah (Rumah Pengetahuan).
2.
Penterjemahan
Ø
Kegiatan
penterjemahan secara bersistematik karya klasik Yunani, Parsi dan India bermula
pada zaman pemerintahan al-Ma’mun.
Ø
Lahir
ramai ulama terkenal di seluruh pelusuk wilayah kekuasaan Islam.
Ø
Kegiatan
penulisan dan penyusunan kitab hadis, fiqh dan tafsir al-Quran giat dijalankan.
Ø
Kesan
daripada terjemahan karya sainstifik Yunani ke bahasa Arab membolehkan para
sarjana Islam mempelajari ilmu-ilmu sains sebelum Islam.
3.
Ekonomi
dan Kewangan
Ø
Bidang
ekonomi dapat dilihat melalui peranan baitulmal. Fungsinya adalah untuk menjaga
khazanah negara dan mengagihkannya mengikut keperluan negara dapat
diselenggarakan dengan berkesan.
Ø
Sumber-sumber
ekonomi seperti pertanian dan perdagangan berkembang pesat.
Ø
Cukai
tanah merupakan sumber kewangan khususnya dari golongan non-muslim (dhimmi).
Ø
Antara
sumber kewangan lain diperolehi menerusi zakat, cukai pendapatan, cukai
perlombongan, cukai ternakan, cukai kastam, cukai garam, cukai ikan, cukai
barang perdagangan, cukai kilang, cukai barang mewah, cukai import dan
sebagainya.
4.
Politik
dan Pemerintahan
Ø
Kelahiran
fahaman politik mulai wujud.
Ø
Kerajaan
menyediakan angkatan perang yang mantap bagi menghadapi sebarang bentuk ancaman
musuh sama ada dari luar atau dalam.
Ø
Organisasi
kehakiman merupakan satu organisasi yang kukuh dan mempunyai peranan besar pada
masa itu.
5.
Kemunculan
Mazhab
Ø
Muncul
golongan mujtahid (ulama Islam yang melakukan ijtihad dalam usaha menentukan
hukum bagi sesuatu masalah yang timbul dalam masyarakat). Mereka terdiri daripada
ahli Qias atau ahli Hadis.
Ø
Ahli
Qias ialah golongan yang menggunakan fikiran atau qias untuk menetapkan sesuatu
hukum.
Ø
Ahli
Hadis golongan yang mengeluarkan hukum daripada Hadis.
Ø
Muncul
pelbagai mazhab termasuk mazhab Hanafiyah, Malikiyah, Shafiiyah dan Hanbaliyah.
Ø Perbezaan pendapat dalam mazhab tidak
membawa kepada perpecahan kerana perbezaan fahaman atau pendapat berlaku pada
perbezaan perkara cabang (furu’) dan bukan perkara asas dalam Islam.
3.0 KEJATUHAN KERAJAAN BANI ABBASIYYAH
1.
Kelemahan
Pemerintah
Ø Al Wasiq tidak melakukan sebarang
pembaharuan.
Ø Beliau hanya bergantung kepada pegawai
Turki untuk mentadbir negara.
Ø Setelah pengaruh Turki dan Parsi masuk
campur, beliau cuba mengembalikan kegemilangan tetapi tidak berjaya.
2.
Perpecahan
Wilayah
Ø Akhir kurun ke 9M, kuasa khalifah
semakin terbatas kerana banyak jawatan penting disandang oleh bangsa Turki dan
Parsi.
Ø Mereka mula membentuk kerajaan dan
pengaruh sendiri.
3.
Perebutan
Kuasa
Ø Perebutan kuasa khalifah di antara
putera-putera Al Mutawakil mengakibatkan kelemahan pentadbiran.
4.
Kegawatan
Ekonomi
Ø Pada akhir zaman Abbasiyyah, rusuhan
dan pemberontakan selalu berlaku.
Ø Pedagang tidak lagi ke Baghdad
menyebabkan dana yang terkumpul di Baitulmal semakin merosot.
5.
Masalah
Kewangan Negara
Ø Urusan pembiayaan yang dikeluarkan
untuk ketenteraan terlalu besar.
4.0 KESIMPULAN
Ø
Kerajaan
Bani Abbasiyyah menjadi era kemuncak kegemilangan tamadun Islam di Asia Barat.
Ø
Sikap
toleransi antara kaum menjadikan kerajaan ini mendapat sokongan yang padu
daripada rakyat jelata.
Ø
Walaubagaimanapun,
khalifah-khalifah yang terkemudian leka dengan kemewahan.
Ø
Tanpa
diduga, Baghdad menghadapi serangan Mongol dalam keadaan masyarakat Islam tidak
bersedia.
Ø
Kebanyakan
tamadun Islam yang telah dibina sekian lama turut dimusnahkan oleh tentera
Mongol.
Wallahu a'lam.
(Education Purpose)